سدهای بهمنشیر و مارد راهکار حیاتی برای بحران آب در خوزستان

خبرگزاری تسنیم از اهواز، اظهار کرد: تأمین اعتبارات ملی برای تکمیل سدهای بهمنشیر و مارد ضروری است. خشکسالی های متوالی و کاهش جریان آب رودخانه های کارون و اروند باعث تغییر کیفیت آب و افزایش نفوذ آب شور خلیج فارس شده است.

وی افزود: این شرایط تهدیدی جدی برای منابع آبی منطقه و اراضی کشاورزی، به ویژه نخلستان های جزیره آبادان و خرمشهر، محسوب می شود. نخستین گزارش ها درباره نفوذ آب شور به رودخانه های اروند و بهمنشیر در دهه 30 شمسی توسط شرکت نفت ارائه شد. در سال 1346، سازمان آب و برق خوزستان مطالعات اولیه این طرح را به شرکت مهاب-سوئکو واگذار کرد و در سال 1354، نتایج مرحله اول این مطالعات منجر به ارائه یک طرح جامع در چهار مرحله شد که شامل احداث شبکه های مدرن آبیاری، ایجاد کانالی برای انتقال آب از کارون به بهمنشیر، ساخت دو ایستگاه پمپاژ اصلی و چندین ایستگاه پمپاژ ثانویه و اجرای سه سد در نقاط مختلف بود. بر اساس مطالعات انجام شده، در مرحله نخست، احداث شبکه های مدرن آبیاری و زهکشی در اراضی آبادان و خرمشهر پیشنهاد شد.

سدهای بهمنشیر و مارد ادامه داد: در این مرحله، ایجاد یک کانال برای انتقال بخشی از آب رودخانه کارون به بهمنشیر به منظور کنترل کیفیت و تأمین منابع پایدار برنامه ریزی شد. همچنین سد بالادست بهمن شیر می بایست اجرا می شد.احداث دو ایستگاه پمپاژ اصلی، یکی بر روی رودخانه کارون در محدوده مارد و دیگری بر روی رودخانه بهمنشیر در محل طره بخاح نیز لازم اجرا بود.

وی اضافه کرد: در مرحله دوم احداث یک مخزن بزرگ ذخیره سازی آب در مارد پیشنهاد شد. مرحله سوم شامل ساخت سد پایین دست بهمن شیر بود. مرحله چهارم اجرای سد مارد بر روی رودخانه کارون پیشنهاد شد. با اجرای سدهای پیش بینی شده، رودخانه بهمنشیر با انتقال بخشی از آب کارون، به منبعی پایدار برای تأمین آب خام با کیفیت مناسب برای بخش کشاورزی و صنعت تبدیل خواهد شد. همچنین، این پروژه سبب ارتقای سیستم آبیاری سنتی جزر و مدی به روش های پیشرفته خواهد شد.

منصوری کیا تصریح کرد: بررسی های جامع شرکت مهاب – سوئکو در سال 1354، با توجه به تأثیرات رودخانه های دجله و فرات بر کیفیت آب اروند، شامل مطالعاتی از سرشاخه های کارون در ایران و شط العرب در ترکیه و سوریه بود. برای تأمین آب شیرین، 9 طرح با 17 گزینه بررسی شد که در تمام آن ها، احداث سدهایی برای جلوگیری از ورود آب شور به منابع آب شیرین در نظر گرفته شده بود. در میان این گزینه ها، ساخت سد چوئبده در پایین دست بهمنشیر و سد بالادست بهمن شیر به عنوان یک راه حل قطعی پذیرفته شد.

وی خاطرنشان کرد: در مورد احداث سد بر روی رودخانه کارون، از نظر مالی، سدهای مارد و حفار ارزش نزدیکی داشتند، اما بررسی های زیست محیطی، اجتماعی، اجرایی و منابع آبی، گزینه مارد را مناسب تر ارزیابی کردند. بر اساس پیش بینی های انجام شده، احداث ایستگاه های پمپاژ، کانال های آبرسان، شبکه های مدرن آبیاری و سدهای بهمنشیر و مارد در چندین مرحله تعریف شد. با این حال، تأخیر در تأمین اعتبارات و برخی تغییرات اجرایی موجب شده است که پروژه ها در برخی نقاط با کندی روبه رو شوند. پس از جنگ تحمیلی، اجرای طرح های آبیاری و زهکشی آغاز شد، اما گذر زمان نیاز به اصلاحاتی در طرح اولیه را آشکار کرد. تغییراتی شامل تغییر جنس لوله ها، جابه جایی سد پایین دست بهمنشیر، افزودن معبر کشتی رانی و مایترگیت به سد بالادست بهمنشیر و تغییر در سازه دو سد از جمله این اصلاحات بوده اند.

سدهای بهمنشیر و مارد اشاره کرد: در سال های 1383 و 1397، مطالعات مهندسی ارزش و بازنگری کلی طرح موجب به روزرسانی فرآیندهای اجرایی شد. هدف کلی این طرح، کنترل اثرات جزر و مدی خلیج فارس بر جریان رودخانه ها برای جلوگیری از مهاجرت ساکنین منطقه و حفظ 32 هزار هکتار اراضی کشاورزی و پنج میلیون نخل است. این پروژه همچنین نقش مهمی در بهبود کیفیت آب مصرفی صنعت، توسعه ظرفیت کشتی رانی، ایجاد فرصت های شغلی در حوزه شیلات و احیای صنعت گردشگری خواهد داشت.

وی عنوان کرد: بر اساس برنامه ریزی های انجام شده، ایستگاه پمپاژ مارد با ظرفیت 120 مترمکعب در ثانیه، کانال آبرسان مارد و ایستگاه پمپاژ طره بخاح با ظرفیت 35 مترمکعب در ثانیه احداث شده اند. کانال های اصلی آبرسان به طول 61.6 کیلومتر و 22 ایستگاه پمپاژ ثانویه نیز در طرح دیده شده است.همچنین، شبکه مدرن آبیاری و زهکشی در 32 هزار هکتار از اراضی در حال اجراست. ساخت سیفون زیرگذر رودخانه کارون با ظرفیت 13.5 مترمکعب در ثانیه، کانال ولیعصر و کانال های فرعی آن، ایستگاه پمپاژ جزیره مینو و کانال های مرتبط نیز بخشی از پروژه محسوب می شوند.

منصوری کیا گفت: سد مارد بر روی رودخانه کارون 32 درصد پیشرفت فیزیکی دارد، سد سلولی با دریچه های مایترگیت برای کشتی رانی در بالادست بهمنشیر تکمیل شده و پل متحرک آن امسال به بهره برداری می رسد. سد چوئبده در پایین دست بهمنشیر نیز 28 درصد پیشرفت داشته است. در اواخر سال 1400، بحث هایی درباره ضرورت بازنگری مجدد در کل طرح مطرح شد. به همین منظور، یک کمیته پرسشگر با حضور 7 کارشناس و یک کمیته پاسخگو با 5 کارشناس تشکیل شد. طرح سؤالات گروه پرسشگر موجب تدوین پاسخ هایی از سوی گروه پاسخگو شد و این فرآیند با همکاری دو شرکت مهندسین مشاور و اجرای مدل های هیدرولیکی جدید همراه بود. در نهایت، تمرکز ارزیابی ها بر موقعیت سد مارد قرار گرفت.

وی یادآور شد: وزارت نیرو، داوری محل احداث این سد را به شرکت مهاب قدس واگذار کرد. این بررسی ها با در نظر گرفتن عوامل اجتماعی، زیست محیطی، صعوبت کار، سیلاب ها، هزینه های انجام شده و زمان بندی اجرایی، منجر به تأیید جانمایی فعلی سد مارد شد.

منصوری کیا تأکید کرد که نبود تأمین مالی مناسب و بروکراسی پیچیده در اخذ مجوزها از مشکلات اصلی طرح است. به عنوان نمونه، بررسی گزارش زیست محیطی پروژه قریب به پنج سال در سازمان محیط زیست زمان برد و البته با درنظر گرفتن ضرورت های مد نظر در آستانه تصویب است.

وی ابراز امیدواری کرد که با تأمین اعتبارات و تسریع بررسی های سازمان های مرتبط، اجرای سدهای بهمنشیر و مارد در زمان کوتاه تری به نتیجه برسد.

انتهای پیام/